Niedostosowanie społeczne.

Czym przejawia się niedostosowanie społeczne?

Termin niedostosowanie społeczne określa formy zachowań, 
które nie są zgodne ze społecznymi wyznacznikami. 
Zachowania te wpływają negatywnie na funkcjonowanie osoby je 
przejawiające w wielu sferach jej życia oraz mają one 
znacznie negatywny wpływ na funkcjonowanie otoczenia tej osoby. 
Te negatywne konsekwencje tego nie przystosowawczego zachowania 
burzą istniejący ład oraz zaburzają poczucie bezpieczeństwa.

Mówiąc o niedostosowaniu społecznym dziecka 
w zakresie jego funkcjonowania, pełnionych rolach będziemy mówić o: 

• nieprzystosowaniu do wymogów życia rodzinnego (rola dziecka)
• nieprzystosowaniu do wymogów życia rówieśniczego (rola w grupie rówieśniczej)
•  nieprzystosowaniu do wymogów szkolnych (rola ucznia)

Wśród zachowań przejawianych przez starsze dzieci będziemy mówić o:

1. alkoholizowaniu się
2. stosowaniu środków psychoaktywnych
3. niekonwencjonalnych zachowaniach seksualnych (prostytucja)
4.  zachowaniach agresywnych skierowanych w kierunku do otoczenia (przemoc fizyczna, werbalna, psychiczna)
5. zachowaniach przestępczych, tendencjach i zachowaniach samobójczych
6. porzucaniu obowiązku szkolnego (wagary, porzucanie szkoły, brak dyscypliny w szkole, przeszkadzanie na lekcjach, aroganckie zachowanie w stosunku do nauczycieli).

Często niedostosowaniu społecznemu towarzyszy diagnoza zaburzeń 
zachowania z prawidłowym bądź nieprawidłowym procesem socjalizacji, 
zaburzeniami opozycyjno – buntowniczymi 
oraz zaburzeniami zachowania i emocji, które stawiane są 
przez lekarza psychiatrę. W ogólnym znaczeniu, wg klasyfikacji ICD-10,  
zaburzenia zachowania charakteryzują się powtarzającymi się 
i utrwalonymi wzorcami zachowań o charakterze dysocjacyjnym, 
agresywnym lub/i buntowniczym. 
W skrajnych formach zachowania tego typu poważnie przekraczają 
oczekiwania i normy społeczne dla danego wieku, 
w związku z czym są czymś więcej niż tylko dziecięcą złośliwością 
czy młodzieńczą buntowniczością. Mogą one przejawiać się między innymi:

•     częstym wdawaniem się bójki i tyranizowaniem innych
•     okrucieństwem wobec zwierząt lub/i ludzi
•     kradzieżami   
•     notorycznymi kłamstwami 
•     wagarowaniem ze szkoły i ucieczkami z domu
•     nadmiernie częstymi napadami złości i agresji
•     skrajnym nieposłuszeństwem

Czym różni się niedostosowanie społeczne 
od zagrożenia niedostosowaniem społecznym?

Tak naprawdę, wszystko zależy od intensywności symptomów 
niedostosowania społecznego. Zagrożenie niedostosowaniem 
wskazuje na niepokojące przejawy nieumiejętności dostosowywania się 
do panujących reguł, zarówno w domu jak i w szkole. 
Należy jednak szczegółowo przeanalizować środowisko rodzinne,
 w którym dziecko się wychowuje. 
Bardzo często zagrożenie niedostosowaniem mylone jest 
z czystym brakiem konsekwencji i stałości norm i zasad 
panujących w domu i tylko wprowadzenie wyrozumiałości,  
wyważonego nagradzania i konsekwencji oraz jasno wyznaczonych 
reguł i granic wystarczy by zniknęły nieporządne zachowania.

Gdzie możemy szukać pomocy w sytuacji 
symptomów niedostosowania społecznego?

Warto wówczas skontaktować się ze szkołą 
(wychowawcą klasy, pedagogiem/psychologiem szkolnym), 
w celu omówienia własnych obserwacji i obaw z tym co zauważyła szkoła. 
Jeśli przejawy niedostosowania są bardzo nasilone 
warto zasięgnąć porady lekarza psychiatry. 
W sytuacjach gdy nasze obawy potwierdzone zostaną zarówno przez szkołę
jak i specjalistę, warto wówczas pomyśleć nad zwróceniem się 
do poradni psychologiczno – pedagogicznej o wydanie 
orzeczenia o kształceniu specjalnym 
ze względu na niedostosowanie społeczne. 
Orzeczenie takie umożliwi objęcie dziecka specjalnymi metodami pracy 
i oddziaływaniami, które pozwolą na zatrzymanie procesu niedostosowania 
i co najważniejsze optymalnie może uchronić go 
przed zaległościami edukacyjnymi. 
Bardzo często z tego typu orzeczeniem związana jest możliwość 
umieszczenia dziecka w Młodzieżowym Ośrodku Socjoterapii, 
które nastawione jest na socjoterapeutyzowanie dzieci zagrożonych demoralizacją/niedostosowaniem.

Czym są zajęcia socjoterapeutyczne i na czym polega oddziaływanie?

Zgodnie ze „Słownikiem Psychologii”(2005) zajęcia socjoterapeutyczne 
są każdą formą terapii, gdzie podczas pracy największy nacisk 
kładzie się w szczególności na rozwój czynników 
społeczno – środowiskowych i interpersonalnych. 
Są one formą pomocy psychologiczno – pedagogicznej,
 której przedmiotem zmiany wg wielu socjoterapeutów 
są przede wszystkim niekorzystne wzorce zachowania, 
które przejawiają się przede wszystkim 
w układach typu: ja – ja, ja – dorośli, ja – rówieśnicy i ja – zadanie. 
Socjoterapie przyjmują zazwyczaj formę zajęć grupowych, 
gdzie liczba uczestników nie powinna przekraczać 12 osób. 
Początkowo obejmowała ona osoby będące w procesie
 leczenia psychiatrycznego, jednak wraz z rozwojem 
świadomości psychologiczno – pedagogicznej 
tego typu oddziaływania skierowano przede wszystkim 
do dzieci i młodzieży sprawiających rożnego rodzaju 
trudności interpersonalne.Głównym, choć nie jedynym, 
czynnikiem działającym leczniczo podczas zajęć 
jest grupa i wzajemne oddziaływanie na siebie członków. 
W przypadku dzieci chodzi tu przede wszystkim o uczenie się 
przez wchodzenie w interakcję (np. otrzymywanie informacji zwrotnych,
 odwoływanie się do własnego doświadczenia) 
oraz modelowanie i obserwację. 

Wszystko to oczywiście oparte jest o pomoc konstruktywnego
 i doświadczonego dorosłego, czyli socjoterapeutę.

Gdzie odbywa się socjoterapia?

Zajęcia tego typu mogą być prowadzone przez 
szkołę i świetlice środowiskowe. Jako stały element programu 
socjoterapia prowadzona jest 
w Świetlicach Socjoterapeutycznych, 
różnego rodzaju otwartych ośrodkach 
zajmujących się wsparciem psychologiczno – pedagogicznym 
skierowanym przede wszystkim w kierunku socjoterapeutycznym, 
Młodzieżowych Ośrodkach Socjoterapii 
oraz Młodzieżowych Ośrodkach Wychowawczych.

Źródło:

Niedostosowanie społeczne.