ADHD - zespół nadpobudliwości psychoruchowej.

ZESPÓŁ NADPOBUDLIWOŚCI PSYCHORUCHOWEJ 

Z DEFICYTEM UWAGI (ADHD)

ADHD, czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, 

znany jest na świecie już od ponad 140 lat. Niemniej jednak na przestrzeni tego okresu 

w literaturze opisywano go bardzo różnorodnie. Wolańczyk i wsp. wymieniają
takie terminy, jak zespół hiperkinetyczny wieku dziecięcego, 

lekka encefalopatia czy wczesnodziecięcy zespół psychoorganiczny. 

Współcześnie – w zależności od klasyfikacji, 

z której się korzysta – używa się dwóch terminów: 

zespół hiperkinetyczny lub ADHD.

Zespół hiperkinetyczny nazwa wprowadzona przez
Światową Organizację Zdrowia  

w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób  – ICD-10, 

którą na co dzień posługują się zarówno lekarze, jak i psycholodzy 

w przypadku rozpoznawania chorób. 

Natomiast skrót ADHD pochodzi od angielskiego 
attention deficit hiperactivity disorder 

(zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi),

 który jest terminem czwartej wersji (1998) klasyfikacji Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego  – DSM-IV. Obecnie, od maja 2013 roku, 

w powszechnym użyciu jest klasyfikacja DSM-V. 

Zmiany wprowadzone w tej wersji mogą spowodować
wzrost częstości występowania ADHD.

ADHD jest najczęstszym zaburzeniem neurobehawioralnym w dzieciństwie 

i zwykle powoduje znaczne problemy w funkcjonowaniu:

• tj. gorsze wyniki w szkole 
• trudności w relacjach interpersonalnych zarówno z rówieśnikami, jak i członkami rodziny. 

I choć można powiedzieć, że każde dziecko jest pełne energii i zniecierpliwienia,

 to u dziecka z ADHD te cechy są nasilone, utrudniają codzienne
wypełnianie obowiązków, a także są nieadekwatne do wieku rozwojowego. 

Dzieciom tym towarzyszy niska samoocena, a także zachowania agresywne, 

które zaniedbane mogą doprowadzić
do opozycyjno-buntowniczych zaburzeń zachowania. 

ADHD może stanowić problem nie tylko w wieku przedszkolnym,
ale również w wieku młodzieńczym i u osób dorosłych. Zaburzenie to jest najczęściej
rozpoznawane u dzieci mających trwale występujące objawy,
które rozpoczęły sięprzed 7. rokiem życia, jednak w wielu przypadkach
 jego początkimożna obserwować poniżej 5., a nawet 2. r.ż. 

U większości dzieci nie można określić „początku” wystąpienia objawów, 

a rodzice zgłaszają się po pomoc, gdy ruchliwość i impulsywność dziecka 

uniemożliwiają mu naukę w szkole.

Omawianym zaburzeniem częściej dotknięci są chłopcy. 

W zależności od użytych kryteriów proporcje pomiędzy płciami
przedstawiają się różnorodnie – od 1:10 do 1:2,5.
W ostatnich latach zaczyna przeważać pogląd, 

że zaburzenie to dotyczy obu płci w podobnym stopniu, jednak różnice podtypów

 powodują, że ADHD jest rzadziej rozpoznawany u dziewcząt. 

Dziewczęta z zespołem nadpobudliwości mają częściej jedynie problemy z uwagą 

(ADD), podczas gdy u chłopców na pierwszy plan wysuwają się objawy związane 

z nadmierną impulsywnością i nadmierną, niekontrolowaną ruchliwością,
co częściej powoduje skierowanie do psychologa czy pediatry.
Dziewczęta mają kłopoty z nauką, 

ale ponieważ nie sprawiają problemów wychowawczych, 

zwykle nie są kierowane do specjalistów.

Objawy ADHD 

Aby stwierdzić u dziecka zespół nadpobudliwości psychoruchowej, należy pamiętać, 

że charakteryzują go trzy grupy objawów:

1.        nadmierna ruchliwość; 

2.       nadmierna impulsywność;  

3.       znaczne problemy z koncentracją uwagi,które uniemożliwiają 

       skupienie się na jednej czynności

Istota tych objawów wiąże się z ich współwystępowaniem,
co w medycznym rozumieniu czyni z nich zespół objawów. Wiele dzieci ma
problemy z nadmiarem energii, jednak o zespole nadpobudliwości mówimy
tylko wtedy, gdy objawy te są niewspółmierne 

do wieku i poziomu rozwoju dziecka, a także stają się źródłem niepowodzeń,
zaburzają funkcjonowanie w domu i szkole, niekorzystnie wpływają
na naukę i rozwój dziecka. Osoby te wykazują trudności w działaniach celowych,
planowaniu działań oraz selekcjonowaniu bodźców.

Nadruchliwość 
Dziecko nadpobudliwe z trudnością pozostaje w jednym miejscu, 

często biega, wspina się na meble, skacze, kręci się, 
szczególnie w młodszym, przedszkolnym wieku. 

Cecha ta może manifestować się przez niepokój ruchowy, 

bezcelowe wykonywanie czynności, nadmierną rozmowność. 

Dzieci z tą cechą nie są w stanie cierpliwie poczekać na swoją kolej. 

Wynika to głównie z braku umiejętności odraczania gratyfikacji, 

jak również nieświadomego odreagowywania napięcia emocjonalnego,
 które odczuwają. Aktywność dziecka nadpobudliwego jest zawsze chaotyczna,
nie służy określonemu celowi. Towarzyszą temu buntowniczość oraz mówienie
dużo i głośno, nieposłuszeństwo (brak trwałej reakcji na dyscyplinujące uwagi). 

Dziecko z ADHD nie dostrzega niestosowności swych (nieadekwatnych)
wypowiedzi i często przekracza granice, skraca dystans. 

Nie widzi różnicy w rozmowie z koleżanką, nauczycielką czy panią dyrektor.

Impulsywność 

Problemy z impulsywnością i kontrolą zachowań oznaczają wykonywanie

 przez dziecko czynności bez przewidywania, jakie mogą być ich następstwa. 

Dzieci z ADHD zwykle rozpoczynają wykonywanie zadania bez całkowitego 

zrozumienia instrukcji. Mają kłopoty z wykonaniem długoterminowych
 i złożonych prac. Trudniej im uczyć się z wcześniejszych doświadczeń
oraz współpracować w grach zespołowych, 

w których pożądana jest struktura i harmonia. Łatwiej wpadają w złość
 i reagują agresją.Ich impulsywność przejawia się też w wybuchowym
niszczeniu rzeczy, niedostosowanej, nadmiernej reakcji na drobne
nawet zaczepki kolegów. Częściej niż „zdrowe” 

dzieci są nielubiane przez rówieśników oraz prowokują innych 

do wyrażania negatywnych opinii o sobie. Muszą zrobić natychmiast coś, 

co przychodzi im do głowy i nie potrafią czekać na nagrodę lub pochwałę.

Zaburzenia uwagi 

Zaburzenia uwagi przejawiają się krótkim czasem skupienia uwagi, problemami
 w koncentracji, nieumiejętnością wybrania tego, na czym w danym momencie 
należy się skupić (np. na wypowiedzi nauczyciela w klasie), a także łatwym 
rozpraszaniem się pod wpływem zewnętrznych bodźców
(np. wejście kogoś do klasy lub odgłos samochodu). 

W praktyce oznacza to, że dzieci te 

• mogą nie słuchać, co się do nich mówi (zajęte już czymś innym), 
• często fantazjują, gubią swoje rzeczy, nie potrafią pracować bez nadzoru, 
• potrzebują więcej wskazówek, a także przeskakują z jednego zadania na drugie. 
• Dzieci nadpobudliwe koncentrują się w bardziej spokojnym otoczeniu,na czym mają się skupić. 
• Pomaga im także, jeśli w trakcie zadania są dodatkowo zachęcane do jego wykonania. 

Zaburzenia uwagi zwykle są przyczyną tego, że dotknięte nimi dzieci 

gorzej radzą sobie w szkole. Dziecko z ADHD nie potrafi skupić się na zadaniu, 

nie dostrzega szczegółów, nie kończy rozpoczętych zajęć, jest roztargnione. 

Bardzo wiele chorób może przypominać zespół ADHD.
Mogą to być zaburzenia psychiczne, takie jak lęk i depresja – dziecko smutne
i wylęknione zwykle słabo się koncentruje na pracy,

 bywa pobudzone ruchowo. To samo dotyczy dzieci bitych i krzywdzonych. 

Jednak zwykle wtedy nie obserwujemy objawów impulsywności
i rozpraszania uwagi przez czynniki zewnętrzne – dziecko jest zwykle
pogrążone we własnych myślach i przeżyciach.

Choroby somatyczne, takie jak nadczynność tarczycy, niedokrwistość, 
alergia pokarmowa, przewlekłe zatrucie ołowiem, choroba reumatyczna, padaczka, 
mogą wiązać się z objawami zaburzeń uwagi wtórnymi do właściwego schorzenia 
i lekarz zawsze powinien je wykluczyć.  

Przyczyną kłopotów z nauką dziecka może być także
 jego niedosłuch czy niedowidzenie. 

Również w innych sytuacjach dziecko może zachowywać się podobnie do nadpobudliwego. 

Tak będzie na przykład w przypadku dziecka upośledzonego, które – nie rozumiejąc,

 co się dzieje w klasie – będzie się nudzić, wiercić i przeszkadzać. 

Podobnie zresztą może zachowywać się dziecko bardzo inteligentne i zdolne, 

które nudzi wolne tempo pracy kolegów.

Przyczyny ADHD 

Jakie są przyczyny zespołu nadpobudliwości psychoruchowej? 

Jeszcze do niedawna zespół ten zaliczany był do

 mikrozaburzeń (mikrouszkodzeń) czynności mózgu. 

Mikrouszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego (MBD) mogą powstawać 

w okresie okołoporodowym z powodu niedotlenienia .
Pacjentów z mikrouszkodzeniami 

opisywano jako dzieci z trudnościami w nauce, zaburzeniami zachowania,
prawidłowym lub nieznacznie obniżonym intelektem. Obserwowano u nich opóźnienia 

w rozwoju funkcji mowy i języka, nieprawidłowości artykulacji,
problemy z analizą wzrokowo-ruchową 

czy też z nadpobudliwością. Uszkodzenia w MBD były na tyle niewielkie,
że często nie uwidaczniały się w dostępnych badaniach neuroobrazowych,
charakteryzowały się drobnymi nieprawidłowościami w badaniu neurologicznym
i badaniu EEG. Niektóre cechy zaliczano do grupy
 tzw. miękkich objawów neurologicznych. 

Współcześnie koncepcja MBD uważana jest za nieaktualną ze względu
 na nieostrą i zbyt pojemną diagnozę, jednak dawniejsze,
zbiorcze spektrum MBD jest w dzisiejszej praktyce klinicznej aktualne wśród dzieci
z bardziej szczegółowymi rozpoznaniami, zgodnymi z ICD-10,
 takimi jak zespół nadpobudliwości psychoruchowej

z deficytem uwagi, specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych (dysleksja, dysgrafia), mimowolne moczenie się czy zaburzenia zachowania i emocji.

Źródło:

ADHD - zespół nadpobudliwości psychoruchowej.